مجارستان، منطقه آزاد ندارد اما پارک‌های صنعتی امتیازات ویژه دارند
از هفته ها پیش، در صدد گفتگو با سفیر مجارستان بودیم؛ کشوری که ایرانیان آن را خوب می شناسند و تاریخی غنی دارد. در سال ۱۳۳۱ و پس از جنگ جهانی دوم، یک توافق نامه بازرگانی بین تهران و بوداپست منعقد شد که پایه مبادلات بین دو کشور در سال‌های بعدی قرار گرفت. بوداپست یکی از پایتخت های زیبا و البته تاریخی جهان محسوب می شود. امسال در واقع، هفتاد سالگی روابط اقتصادی ایران و مجارستان محسوب می شود. مظفرالدین شاه در سپتامبر 1900 از بوداپست، دیدار کرد.
زولتان وارگا هاسونیچ، سفیر جنتلمن و کار بلد مجارها با آن لبخندها و خونگرمی خود، تیم تحریریه تجارت جهانی را به حضور پذیرفت و در سفارت این کشور که در محله دروس قرار گرفته، میزبان ما بود. ساختمان سفارت نسبتا بزرگ و دارای کارمندان متعددی است. همراه با آقای سفیر، رایزن بازرگانی سفارت نیز حضور داشت؛ رابرت نِمِت که کنار دست هاسونیچ نشست و در لحظاتی که نیاز بود، به رییس خود،آمار و اطلاعات لازم را ارائه می داد. در ادامه می توانید مشروح این مصاحبه را بخوانید:
تجارت جهانی/ بشری حسین‌زاده
تحلیل شما از روابط دولت مجارستان به نخست وزیری ویکتور اوربان با دولت ایران به ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی در حوزه هایی نظیر انرژی و به طور کلی در چهارچوب های اقتصادی چیست؟
ما در مورد مسائل اقتصادی گفتگوهایی را داریم و در عین حال کمیسیون مشترک اقتصادی میان دو کشور نیز در دسامبر سال 2021 در تهران برگزار شد. در عین حال یک نشست دیگر کمیسیون اقتصادی مشترک دو طرف نیز در ماه نوامبر سال گذشته میلادی(2022) در بوداپست برگزار شد. در جریان این جلسات دو طرف در مورد مسائل مرتبط با حوزه انرژی نیز رایزنی های مختلفی را داشتند با این حال به دلیل تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران، روابط اقتصادی میان دو کشور با موانع قابل توجهی رو به رو است.
در شرایط کنونی شرکت های نفتی مطرح مجارستانی وجود دارند که دامنه فعالیت های آن ها صرفا به مجارستان محدود نیست و این شرکت ها در کشورهای همسایه نیز فعالیت دارند. به طور خاص مجارستان میزبان یک خط لوله نفتی از روسیه نیز است که بخشی از نیازهای نفتی این کشور را تامین می کند. با این حال، به دلیل تحریم‌های آمریکا، شرکت های نفتی مجارستانی اکنون با ریسک های قابل توجهی در چهارچوب مراودات نفتی خود با ایران و روسیه مواجه هستند.
دلیل اصلی این مساله نیز این است که این دسته از شرکت ها شدیدا نگران مبادلات بانکی خود با ایران و روسیه هستند زیرا همانطور که می دانید تجارت نفت عمدتا با جابجایی مقادیر قابل توجهی از پول و فعالیت های بانکی همراه است و اساسا حوزه بانکی بخشی جدایی ناپذیر از این تجارت است. موضوعی که همانطور که پیشتر گفته شد با توجه به تحریم های دولت آمریکا علیه تهران و مسکو، اکنون چالش های جدی را برای مراودات انرژی مجارتسان با دو کشور مذکور ایجاد کرده است.
به طور خاص در رابطه با ایران، کشور مجارستان قبل از سال 2018 و وضع تحریم ها علیه ایران از سوی دولت ترامپ، اقدام به خرید نفت از تهران(در سال های 2017 و 2018) کرده بود. با این حال اکنون ریسک تجارت با ایران به ویژه برای شرکت های نفتی مجارستانی به شدت بالا است و شرکت های خصوصی مجارستانی با چالش‌های جدی جهت پذیرش این ریسک رو به رو هستند.
آیا نهاد موسوم به شرکت نفت مجارستان، دولتی(ملی) است یا خصوصی؟
این شرکت یک شرکتِ سهامی است که دولت نیز در آن سهم دارد. البته که دولت سهم اصلی را در آن داراست.
به نظر شما چه زمان اقتصادهای اروپایی به دوره قبل از پاندمی کرونا باز می گردند و بهبودهای ملموس را تجربه می کنند؟
اول از همه باید به این نکته اشاره کنم که جهان در حال تغییر است و با تحولات تازه ای رو به رو شده است. در این راستا، چندان نمی توان به صورت دقیق گفت که در فلان زمان، اقتصادهای اروپایی به دوره قبل از پاندمی کرونا و شرایط اقتصادی حاکم بر آن دوران بازخواهند گشت. با این حال به نظر من روندی که در بحث رشد و توسعه اقتصادی اروپا دنبال می شود، همسو با روندی که در دوره قبل از پاندمی کرونا حاکم بود نیست.
با این حال، حوزه های جدیدی به ویژه در بخش صنعت هستند که می توانند در دوره پساپاندمی کرونا رشد قابل ملاحظه ای داشته باشند. مثلا در مجارستان سرمایه گذاری های قابل توجهی از سوی چین و کره جنوبی جهت ساخت و ایجاد کارخانه های تولید باتری انجام شده است که با توجه به کاربری گسترده باتری ها در جهان امروز، ما آن را به مثابه حوزه ای جدید که می تواند تا حدی به روند رشد و توسعه اقتصادی کشورمان کمک کند، می‌نگریم و ارزیابی می کنیم.
امکان دارد که مهمترین کالاهای صادراتی کشور مجارستان را مورد اشاره قرار دهید؟
سوال خوبی است. در مجارستان شماری از صنایع در حال توسعه وجود دارد که در بخش صادراتی نیز از ظرفیت‌های قابل توجهی برخوردارند. به عنوان مثال می توانم به صنعت خودروی این کشور اشاره کنم. اکنون مجارستان در بحث مونتاژ و تهیه و تولید خودروهای آلمانی(نظیر برَند بی ام دبلیو و اوپل) و ژاپنی(سوزوکی) فعال است و البته یک کارخانه تولید لاستیک های کره ای نیز در مجارتسان فعالیت دارد و در بحث تولید قطعات یدکی خودرو نیز مجارستان فعالیت دارد. البته که در حوزه های نرم افزاری نیز مجارستان فعال است با این حال عمده صادرات به طور خاص در قالب روابط مجارستان با ایران، مرتبط با حوزه های کشاورزی و صنعت است.
آیا وقوع جنگ میان اوکراین و روسیه، بر اقتصاد مجارستان نیز تاثیرات محسوسی را داشته است؟
من فکر می کنم این جنگ روی همه تاثیر داشته است. در واقع، تمام جهان و نه فقط مجارستان از جنگ مذکور متاثر شده اند. بدون تردید کشور ما نیز از این مساله متاثر شده است. جنگ اوکراین به طور خاص بی ثباتی در زمینه تامین انرژی جهانی را سبب شده که دلیل اصلی آن نیز تحریم های اتحادیه اروپا مخصوصا در حوزه انرژی علیه روسیه است. با این حال، برای ما منابع انرژی روسیه همچنان از اهمیت برخوردار است.
مجارستان با 7 کشور همسایه است که با 6 تای آن ها امکان تبادل گاز طبیعی را دارد با این حال، منبع اصلی انرژی برای مجارستان و کشورهای مذکور همچنان روسیه است. از این رو، مجارستان اکنون تمام تلاش خود را می کند تا منابع انرژی خود را متنوع کند. مفتخرم که به شما بگویم که مجارستان تلاش ها و اقدامات قابل توجهی را در حوزه انرژی های تجدید پذیر انجام داده و می دهد و سعی دارد در این حوزه به کنشگری موثر تبدیل شود. البته که ظرفیت ها در این حوزه در مجارستان نیز متنوع و فراوان هستند.
به عنوان مثال در حوزه انرژی خورشیدی ما اکنون توانایی تولید 4 هزار مگاوات برق را داریم و جالب اینکه در این زمینه دولت مجارستان تمام تلاش خود را انجام می دهد که نه فقط صنایع و بخش خصوصی بلکه حتی خانواده‌های مجارستانی را نیز به داشتن پنل های خورشیدی در پشت بام خانه هایشان تشویق کند. البته که خودِ من نیز این موضوع را در خانه ام اجرایی کرده ام. در این راستا، دولت مجارستان همچنان به این حوزه توجه دارد و تلاش‌های خود در این عرصه را ادامه می دهد. در عین حال، مجارستان یک نیروگاه هسته ای را نیز در اختیار دارد که البته نیاز به راکتورهای جدید دارد و در این رابطه مجارستان در زمینه همکاریهای خود با روسیه در مورد نیروگاه مذکور با محدودیت هایی به دلیل تحریم های اتحادیه اروپا رو به رو است.
با این حال، همچنان منابع اصلی انرژی در مجارستان نفت و گاز هستند که منبع اصلی تامین آن ها نیز روسیه است و مجارستان تمام تلاش خود را انجام می دهد که تا جای ممکن به واسطه همکاری با همسایگان خود روند متداوم تامین انرژی اش را تضمین کند و از افزایش بهای به ویژه گاز طبیعی در این کشور نیز جلوگیری نماید.
در عین حال، احتمالا شنیده اید که مجارستان در زمینه انرژی زمین گرمایی نیز فعالیت های زیادی ر ا انجام داده است. در این رابطه مجارستان از موقعیت بسیار خوبی برخوردار است و ظرفیت‌های قابل توجهی را دارد. البته که فناوری این حوزه هنوز در حال پیشرفت است با این حال این عرصه در مجارستان به مثابه عرصه ای است که چندین سال است از آن جهت تولید انرژی (به طور خاص برق) و گرما استفاده می شود. به تازگی نیز ما قراردادی را با کشور جمهوری آذربایجان به امضا رسانده ایم که بر اساس آن این کشور به مجارستان در زمینه تولید برقِ سبز کمک می کند.
آیا در مجارستان منطقه آزاد تجاری یا اقتصادی نیز وجود دارد؟
مناطق آزاد تجاری و اقتصادی شبیه به آن چیزی که در ایران وجود دارد خیر. در عوض ما پارک‌های صنعتی را داریم که در قالب آن ها برای افرادی که اقدام به سرمایه گذاری و فعالیت می کنند، امتیازاتی در نظر گرفته میشود. با این حال، این پارک های صنعتی، معاف از مالیات نیستند و امتیازات اختصاص یافته به آن ها از سوی دولت، بر اساس معیارهایی نظیر استخدام نیروی کار داده می شود.
آیا شما با بندر چابهار در ایران آشنایی دارید؟
بله البته که آشنایی دارم با این حال تا به امروز به آن سفری نداشته ام. همانطور که می دانید کشور مجارستان به دریاها راهی ندارد و همین مساله موضوع تجارت دریایی را تا حدی از اولویت های دولت این کشور خارج می‌سازد. با این حال یک رودخانه قابل کشتیرانی در مجارستان وجود دارد که از آن استفاده می شود و البته که راهی به بندر چابهار ندارد تا از این طریق زمینه ای برای مراودات دریایی میان ایران و مجارستان ایجاد شود.
بدون تردید بندر چابهار ظرفیت های فراوانی دارد و شاید این فرصت پیش آید که من و همکاران از این بندر تجاری ایران بازدید داشته باشیم. دولت مجارستان جهت توسعه یک بندر تجاری در کرواسی سرمایه گذاری هایی را انجام داده با این حال، این پروژه هنوز تکمیل نشده و در نوع خود می تواند بسترهای بهتری را برای مجارستان جهت استفاده از ظرفیت های تجارت دریایی همسایگانش برای دسترسی به بنادر تجاری مهم دنیا نظیر بندر چابهار فراهم سازد.
تحلیل شما از وضعیت اقتصادی در مجارستان چیست؟
خوب این یک سوال کلی است شما باید مشخص کنید که از چه منظر و بر پایه چه شاخصی می خواهید از وضعیت اقتصادی در مجارستان آگاه شوید. با این حال، اگر از منظر شاخص اشتغال می پرسید باید بگویم که اکنون شاخص‌های اشتغال در بالاترین میزان خود هستند و عملا بی سابقه هستند. اگر منظور شما تورم است، باید بگویم که اکنون نرخ تورم در مجارستان حدودا 20 درصد است. نرخ رشد تولید ناخالص داخلی مجارستان نیز 4 یا 5 درصد است که پیش بینی میشود در سال آینده تا 8 درصد نیز افزایش پیدا کند. تراز تجاری در مجارستان نیز عمدتا مثبت است و صادرات بر واردات می چربد. ما در مجارستان یک اقتصادِ باز داریم و درست به همین دلیل است که شرکت های مجارستانی چندان توانایی تحمل ریسک ها را ندارند(چون در فضای کاملا رقابتی هستند) با این حال، حدودا 75 درصد از صادرات کشور مجارستان به کشورهای عضو اتحادیه اروپا اختصاص دارد و شرکای تجاری اصلی ما نیز اتریش، آلمان و آمریکا هستند.
محصولات اصلی و عمده ای که صادرات مجارستان را شکل می دهند چه هستند و کدام کشورها عمده بازارهای تجاری مجارستان را تشکیل می دهند؟
من فکر می کنم اندکی قبل به عمده شرکای تجاری و بازارهای تجاری مجارستان اشاره کردم(اتحادیه اروپا) با این حال در مورد بخش دیگر سوال شما باید بگویم که اقلام صادراتی مجارستان نیزمتنوعند با این حال همانطور که پیشتر نیزگفته شد مثلا به کشوری نظیر ایران ما عمدتا صادرات ماشین آلات صنعتی و یا محصولات نساجی را داریم با این حال از چشم اندازی کلی نیز مجارستان اقدام به صادرات اقلامی نظری اتومبیل می کند.
در نظر داشته باشید که وقوع پاندمی ویروس کرونا تا حد زیادی فضای اقتصادی و تجاری در جهان را از جمله در کشوری نظیر مجارستان تحت تاثیر قرار داد. با این همه، دولت مجارستان سعی داشته تا جای ممکن فضا را برای فعالیت های اقتصادی و تجاری باز کند. مایلم ذکر کنم که اکنون توریست های مجارستانی نیز به ایران سفر می‌کنند با این حال شمار آن ها چندان زیاد نیست. صادقانه بگویم عمده توریست هایی که از مجارستان به ایران سفر می کنند، عاشق تاریخ هستند و برای رفتن به مناطق ساحلی و یا صرفِ تفریح به ایران سفر نمی کنند. این مساله تا حدی به دلیل برخی محدودیت هایی است که در ایران وجود دارد.
با این حال، همانطور که گفتم، آن دسته از افرادی که عاشق تاریخ هستند و می خواهند از تخت جمشید، اصفهان، شیراز و یزد بازدید کنند، ایران را به عنوان مقصد توریستی خود انتخاب می کنند. لازم می دانم عرض کنم که شهر تاریخی یزد با یکی از شهرهای مجارستان پیوند خواهرخواندگی دارد. شهری که تقریبا همنام یزد است Jászberény (یاس‌بِرین) و ظاهرا افرادی از شهر یزد ایران مدت ها قبل به آن مهاجرت کرده اند.
بزرگترین شریک تجاری شما در قاره اروپا، آلمان است درست می گویم؟
بله اینطور است.
تحلیل شما از وضعیت روابط میان ایران و مجارستان چیست؟
به نظر من دوطرف روابط خوبی با یکدیگر دارند. همانطور که پیشتر نیز گفتم دو کشور کمیسیون های اقتصادی خود را مرتب تشکیل داده اند و وقتی وزیر خارجه مجارستان به ایران سفر کرد، او تنها با حسین امیر عبدالهیان، وزیر خارجه ایران دیدار نکرد بلکه با احسان خاندوزی وزیر اقتصاد ایران نیز دیدار داشت و رایزنی هایی را در چهارچوب دیپلماسی اقتصادی انجام داده و در عین حال با رئیس جمهور ایران یعنی ابراهیم رئیسی نیز دیدار داشت.
سال گذشته نیز وزیر اقتصاد ایران احسان خاندوزی در جریان شرکت در نشست کمیسیون اقتصادی ایران و مجارستان در بوداپست، رایزنی های اقتصادی گسترده ای را در مجارستان انجام داد و درعین حال جلسات متعدد اقتصادی نیز میان دو کشور(و البته شرکت های بخش خصوصی دو طرف) برگزار شد. از این رو، به نظر من هم ایران و هم مجارستان اراده جدی دارند تا راه های توسعه روابط خود را جستجو و تا جای ممکن تسهیل کنند. توجه داشته باشید که دانشجوهای ایرانی زیادی در مجارستان تحصیل می کنند که این مساله برای ما بسیار مهم است. عمده دانشجویان ایرانی در حوزه رشته های پزشکی تحصیل می کنند. باید بگویم که مدارک تحصیلی و دانشگاه های پزشکی مجارستان در اقصی نقاط اروپا معتبر هستند.
بر اساس آنچه دانشجویان ایرانی عنوان می‌کنند، اغلب آن ها مجارستان را شبیه به کشور خودشان می دانند زیرا به نظر من ذهنیت دو ملت شبیه یکدیگر است. در این رابطه دولت مجارستان نیز بورسیه های تحصیلی متنوعی را در اختیار دانشجویان ایرانی قرار می دهد. ما 100 بورسیه تحصیلی را در اختیار دانشجویان حوزه غیرپزشکی ایرانی قرار می دهیم(سالانه). متاسفانه کل ظرفیت بورسیه های تحصیلی مذکور نیز استفاده نمی شود به عنوان مثال سال گذشته حدودا 80 دانشجوی ایرانی توانستند بورسیه تحصیلی دولت مجارستان را کسب کنند. از این رو، جدای از تحصیل دانشجویان ایرانی در مجارستان، افراد زیادی نیز وجود دارند که تحصیلات خود را در مجارستان به پایان رسانده اند و به ایران بازگشته اند و این مساله بدون تردید به تقویت پیوندها میان دو کشور کمک می کند.
حوزه دیگری که ایران و مجارستان همکاریهای بسیار خوبی با یکدیگر دارند، حوزه ورزشی است. ما به صورت سنتی همکاریهای گسرده ای در حوزه رشته ها و مسائل مختلف وزرشی با ایران داریم. ورزش کشتی برای ایران یک ورزش ملی است و البته که مجارستان نیز کشوری قدرتمند در این رشته ورزشی است. در واقع هر دو کشور از وضعیت مساعدی در این رشته ورزشی برخوردارند و مدتی قبل نیز من میزبان علیرضا دبیر،قهرمان المپیک و رئیس فدراسیون کشتی ایران بودم(در زمانی که تیم جوانان مجارستان در ایران بود).
البته که همکاریهای ورشی ایران و مجارستان صرفا به حوزه ورزش کشتی محدود نمی شود و در رشته های دیگری نظیر تیراندازی و تنیس روی میز نیز با یکدیگر همکاری دارند.قبل از برگزاری المپیکِ پیشین، برخی ورزشکاران رشته های مختلف ورزشی ایران برای آماده سازی خود به مجارستان سفر کردند. کمیته های ملی المپیک دو کشور نیز یادداشت تفاهم هایی جهت توسعه مناسبات و روابط خود به امضا رسانده اند و امید داریم که این همکاری‌ها گسترده تر نیز شوند. در عین حال، جالب است بدانید که مربی تیم ملی بسکتبال ایران دارای ملیت ایرانی مجارستانی است که سالها در مجارستان زندگی و بازی کرده است.
محبوبترین ورزش در کشور مجارستان چیست؟
فوتبال محبوبترین ورزش در مجارستان است. اکنون تیم ملی فوتبال مجارستان از یک مربی ایتالیایی سود می‌برد که البته این تیم در سال های اخیر عملکرد خوبی را نیز از خود به جا گذاشته است.
فکر می کنم بهترین فوتبالیست تاریخ مجارستان فرانس پوشکاش باشد؟
بله درست است. البته من نیز از میان فوتبالیست‌های ایرانی، علی دایی را به خوبی می‌شناسم. او سال ها در لیگ فوتبال آلمان و در تیم‌هایی نظیر هرتابرلین هم بازی دروازبان ملی‌پوش مجارستان یعنی «گابورکرالی» بود و این دو دوستان خوبی برای یکدیگر بودند.
حوزه های اصلی که می توانند به مثابه زمینه های مساعد جهت توسعه روابط ایران و مجارستان در نظر گرفته شوند را چه می دانید؟
به نظر من حوزه فرهنگی می تواند یکی از حوزه‌های مهم در این رابطه باشد و دو کشور کارهای زیادی را در این رابطه می توانند انجام دهند. در این راستا، میان دو کشور علقه های فرهنگی وجود داشته است کما اینکه برخی شاعران شناخته شده مجارستانی خطاب به شاعران ایرانی نظیر حافظ شعرهایی سروده اند و البته که آثار آن ها نیز به زبان فارسی ترجمه شده است. در سال 2022 یادمان شاعر مجارستانی «میهای چوکنای ویتز» در جوار آرمگاه حافظ شیرازی رونمایی شد.در عین حال، همکاری های دانشگاهی نیز میان ایران و مجارستان جهت آموزش زبان فارسی و یا مطالعات ایران‌شناسی به دانشجویان مجارستانی هم برقرار است. ما همکاریهای فرهنگی را نیز با پروفسور محمود جعفری دهقی، استاد دانشگاه تهران(استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران) داریم. البته که حوزه های دیگری نظیر اقتصاد و ورزش و کشاورزی و صنعت نیز همانطور که گفتم زمینه ها و ظرفیت های مناسبی جهت توسعه روابط تهران-بوداپست دارند.
